Það hefur lengi verið vitað aðþegar kemur að markaðssetningu skiptir sérstaða öllu máli. Hún er það sem sker úr um hvort vara eða þjónusta nái fótfestu markaði. Á Austurlandi hefur verið fariðí markvissa vinnu til að finna og greina sérstöðu landshlutans og um leið skilgreina áherslur landshlutans svo viðhalda megi sérstöðunni um ókomna tíð. Íþessari stuttu grein verður farið stuttlega í gegnum þá vinnu sem að baki er og gerð grein fyrir því vinnulagi sem viðhaft er í slíkri vinnu þar sem margar raddir heyrast og ýmsir hagsmunir sem hafa þarf í huga.  

Verkefnið Áfangastaðurinn Austurland var sett af stað árið 2014 að frumkvæði Ferðamálasamtaka Austurlands en hefur alla tíð verið stýrt af Austurbrú. Verkefnið snýst um að þróa/hanna áfangastaðinn Austurland með það að markmiði að styrkja aðdráttarafl og samkeppnishæfni Austurlands, gera áætlun til lengri tíma með áherslu á sjálfbæran og arðbæran vöxt ferðaþjónustu og skapandi greina.

Þessi vinna á Austurlandi fléttast inn í verkefni Ferðamálastofu um áfangastaðaáætlanir landshlutanna (Destination Management Plan) sem hefur verið í gangi sl. ár.

Fyrir austan hafa verið haldnir opnir fundir með hagsmunaaðilum á svæðinu. Hátt í tvö hundruð manns hafa komið að vinnunni í kringum Áfangsstaðinn Austurland. Öllum hefur verið boðið á fundi frá upphafi, íbúum, sveitarfélögum, fyrirtækjum og öðrum áhugasömum. Fundir hafa verið auglýstir í héraðsmiðlum og á heimasíðum Austurbrúar og sveitarfélaga.

„Ferðalag gestsins“

Á fyrsta fundi verkefnisins sem haldinn var í október 2014 var notuð sérstök aðferð til að sjá út styrkleika og veikleika svæðisins og tækifæri þess og ógnanir. Notast var við aðferð sem kallast „ferðalag gestsins“ (visitor journey). Þar settu aðilar á fundinum sig í spor íbúa, nýrra íbúa og ferðamanna. Áttu þátttakendur að lýsa hugsanlegum ástæðum þess að flytja til Austurlands eða ástæðum núverandi íbúa fyrir búsetu í fjórðungnum. Þá áttu aðilar að lýsa einum degi frá því þeir vakna og þar til þeir leggjast til hvílu.

Niðurstöður úr þessari vinnu gáfu tilefni til að velta fyrir sér því sem betur mætti fara og hvað það væri sem hefði áhrif á upplifun íbúa og ferðamanna á svæðinu. Það sem kom helst í ljós voru sterk tengsl íbúa við svæðið og hversu stórt hlutverk náttúran og kyrrðin spilar þar inn í. Þá hafði það mikið gildi fyrir ferðamenn að komast í samband við heimamenn og ferðast í náttúrunni.  Veikleikar sneru að fáum nýjum atvinnutækifærum og lítilli þjónustu við ferðamenn fyrir utan sumarmánuði.

Áskoranir Austurlands

Í framhaldinu var haldin „opin vinnustofa“ (open space workshop) þar sem rædd var spurningin „hvernig þróum við Austurland áfram og gerum það að sterkari áfangastað?“ Fundargestir komu sér sjálfir saman um umræðuefni og forgangsröðuðu þeim. Meðal þess sem var rætt var samstarf sveitarfélaga, stefnuyfirlýsing svæðisins, heilsársferðaþjónusta, innviðir, samgöngur, afþreying og vöruþróun á svæðinu. Hóparnir fóru yfir þessi umræðuefni og listuðu upp helstu áskoranir svæðisins.

Í framhaldinu fór mikil vinna í gang tengd áherslusviðum Austurlands hvað varðar þróun áfangastaðarins. Fjölmargir hagsmunaaðilar tóku þátt, gáfu skoðanir og mátu í sameiningu hverjar áherslur fjórðungsins væru.

Framtíðarsýn Austurlands

Á næsta fundi var framtíðarsýn svæðisins rædd og greind. Meðal þess sem var rætt voru þau loforð sem við getum gefið ferðamönnum og nýjum íbúum, gildin okkar, persónuleiki svæðisins og hvaða minningar við viljum skilja eftir hjá gestum okkar.

Í lok þessa fundar voru áherslur Austurlands skilgreindar og sérfræðingar á hverju sviði kallaðir til svona vinna mætti að „stefnuyfirlýsingu“ (manifesto) fyrir fjórðunginn. Sem dæmi voru kokkar á Austurlandi og rekstraraðilar veitingahúsa fengnir til að vinna að yfirlýsingu í tengslum við mat- og matarmenningu svæðisins. Svipuð aðferð var notuð  til að mynda yfirlýsingu fyrir aðrar áherslur landshlutans:

Áherslur Austurlands:

ÚTIVISTARMÖGULEIKAR

•Við viljum þróa sjálfbæra útivistarmöguleika.

•Við viljum að útivistarmöguleikarnir okkar hafi á sér persónulegt handbragð.

•Við stefnum á að bjóða upp á útivistarmöguleika árið um kring.

•Við viljum sníða útivistarmöguleikana að gestum okkar og þörfum þeirra.

•Við viljum að útivistar möguleikar sem í boði eru séu faglegir og vottaðir, til að bjóða upp á vörur í háum gæðaflokki og örugga upplifun.

LEIÐANGRAR

•Við viljum að allir upplifi og skilji að þeir eru á Austurlandi.

• Við viljum að gestir okkar upplifi sig örugga þegar þeir kanna Austurland.• Við viljum að gestir okkar hafi aðgang að góðum upplýsingum þegar þeir kanna Austurland.

• Við viljum að Austurland sé áfangastaður sem hægt er að kanna út í hið óendanlega.

• Við viljum að staðið sé vörð um umhverfi okkar og náttúru.

MATUR

•Við viljum að maturinn okkar beri vott um hreinleika, ferskleika og einfaldleika.

•Við viljum að maturinn beri vitni um líðandi árstíð.

•Við viljum fara fram úr væntingum og standa við loforð.

•Við berum virðingu fyrir hráefninu og sýnum því væntumþykju og virðingu.

•Við bjóðum gestum okkar að taka þátt í matarmenningunni okkar.

•Við viljum leggja frekari áherslu á hollustu.

MENNING & SKÖPUN

•Við viljum að gestir okkar upplifi sköpunarkraft Austurlands.

•Við viljum að gestir okkar hafi aðgang að menningu okkar og sköpun.

•Við viljum að upplifun á Austurlandi verði einstakari með því að bæta við hana

auka lagi af menningu og sköpun í hæsta gæðaflokki.

•Við viljum hvetja til þess að menning & sköpun tengist landslaginu og

menningararfleifðinni sem umvefur okkar.

•Við viljum að sagan um austurland einkennist af menningu okkar & sköpun.

Austurland: Hágæða vörur og upplifun

Allir samstarfsaðilar okkar eru komnir með aðgang að verkfærakistunni okkar þar sem m.a. hægt er að skoða stefnuyfirlýsinguna. Við trúum því að hún muni nýtast vel í áframhaldandi vinnu við áfangastaðaáætlun Austurlands (DMP) og geti virkað sem leiðarljós þegar farið er af stað í vöruþróun á Austurlandi.

Nú unnið að undirmarkmiðum og aðgerðum er tengjast áherslunum. Áherslur Austurlands tengjast allar „hægri ferðamennsku“ (slow travel) þar sem markmiðið er að gestir dvelji lengur á svæðinu. Áherslurnar eru einnig tengdar íbúum á svæðinu og mikilvægt að þeim líði vel í sínu eigin umhverfi.

Lokamarkmiðið er að þróa hágæða vörur og upplifun með sérstöðu sem mun hafa jákvæð áhrif á íbúa og gesti Austurlands.

Nánari upplýsingar veitir María Hjálmarsdóttir, verkefnastjóri hjá Austurbrú.